Trong bối cảnh nền kinh tế số phát triển mạnh mẽ, thương mại điện tử bùng nổ và các mô hình kinh doanh trực tuyến không ngừng được đổi mới, yêu cầu đặt ra đối với việc bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng ngày càng trở nên cấp thiết. Nhằm trao đổi, phân tích và đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật, đồng thời nâng cao nhận thức và trách nhiệm của các chủ thể trong nền kinh tế số, ngày 05/11/2025, Khoa Luật, Trường Đại học Mở Hà Nội đã long trọng tổ chức Tọa đàm khoa học với chủ đề “Pháp luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong bối cảnh chuyển đổi số hiện nay”. Chương trình thu hút sự tham dự của 100 đại biểu gồm lãnh đạo khoa, các đơn vị trực thuộc, giảng viên cùng nhiều chuyên gia đến từ các cơ quan quản lý nhà nước, viện nghiên cứu, trường đại học và đại diện doanh nghiệp.
TS. Hồ Ngọc Hiển – Trưởng Khoa Luật phát biểu khai mạc tọa đàm
Phát biểu khai mạc, TS. Hồ Ngọc Hiển – Trưởng Khoa Luật nhấn mạnh ý nghĩa thời sự và tính quan trọng của chủ đề tọa đàm. Theo TS. Hồ Ngọc Hiển, sự phát triển nhanh chóng của công nghệ số không chỉ mở ra cơ hội tiếp cận hàng hóa và dịch vụ thuận tiện hơn cho người tiêu dùng, mà còn xuất hiện nhiều rủi ro mới như lừa đảo trực tuyến, quảng cáo ẩn, thông tin sai lệch, khủng hoảng dữ liệu cá nhân và các mô hình kinh doanh tác động tiêu cực đến quyền lựa chọn của người mua. Do vậy, việc nghiên cứu, đánh giá hệ thống pháp luật hiện hành cũng như chia sẻ kinh nghiệm từ thực tiễn trở thành nhiệm vụ trọng tâm, góp phần xây dựng môi trường số minh bạch, an toàn và hiệu quả.
Chủ tịch đoàn điều hành tọa đàm
Tọa đàm đã ghi nhận nhiều báo cáo chuyên sâu, phản ánh đa diện các vấn đề thực tiễn. Mở đầu, ThS. Hoàng Thị Thu Trang – Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia trình bày tham luận “Bàn về quyền được lựa chọn của người tiêu dùng khi tham gia giao dịch trên không gian mạng”. Báo cáo phân tích những thách thức từ thuật toán gợi ý, cá nhân hóa quảng cáo và chiến thuật gây nghiện nền tảng, chỉ ra rằng quyền được lựa chọn – một trong những quyền cơ bản nhất của người tiêu dùng – đang đứng trước nguy cơ bị kiểm soát và chi phối bởi hệ thống công nghệ. ThS. Trang nhấn mạnh vai trò của pháp luật trong việc buộc các nền tảng thương mại điện tử minh bạch hóa cơ chế đề xuất sản phẩm và thông tin giao dịch.
Tiếp đó, ThS. Ngô Vĩnh Bạch Dương – Viện Nhà nước và Pháp luật tập trung vào vấn đề giao thoa pháp lý giữa Nghị định 13 về bảo vệ dữ liệu cá nhân và Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023 trong tham luận “Nghị định 13 và Luật BVQLNTD 2023 – Phân tích sự giao thoa pháp lý và chiến lược quản trị rủi ro tuân thủ”. ThS. Ngô Vĩnh Bạch Dương cho rằng việc đồng bộ hóa chính sách, thiết lập cơ chế phối hợp giữa các cơ quan quản lý và nâng cao năng lực tuân thủ trong doanh nghiệp là điều kiện tiên quyết để bảo vệ hiệu quả dữ liệu người tiêu dùng.
Nội dung pháp luật về kiểm soát hợp đồng theo mẫu – vấn đề nổi bật trong các giao dịch trực tuyến được PGS.TS. Nguyễn Thị Vân Anh – Trường Đại học Luật Hà Nội và TS. Trần Diệu Loan – Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia trình bày sâu sắc. Các chuyên gia phân tích thực tiễn thực hiện quy định pháp luật, chỉ ra nhiều trường hợp doanh nghiệp lồng ghép điều khoản bất lợi, khó hiểu hoặc giới hạn trách nhiệm của mình. Việc cần thiết là phải tăng cường cơ chế giám sát, tiêu chuẩn hóa mẫu hợp đồng và xây dựng nền tảng tra cứu công khai cho người tiêu dùng.
Trong khi đó, các vấn đề nổi cộm của thị trường truyền thông – quảng cáo số được ThS. Lê Ngọc Huyền – Đại học Kiểm sát đề cập trong báo cáo “Thực trạng và giải pháp hoàn thiện pháp luật về bảo vệ người tiêu dùng trước quảng cáo ẩn của người truyền tải tại Việt Nam hiện nay”. Báo cáo đánh giá xu hướng sử dụng KOLs, KOCs và livestream bán hàng, đồng thời cảnh báo những tác động tiêu cực của quảng cáo không minh bạch, thiếu căn cứ kiểm chứng.
Một chủ đề mới mẻ và gây nhiều chú ý là “Mô hình kinh doanh tối” (Dark Patterns) – kỹ thuật thiết kế giao diện nhằm thao túng hành vi người dùng. TS. Đoàn Quang Đông – Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia đã phân tích các nguy cơ và đề xuất giải pháp giám sát mô hình này. Cũng liên quan đến yếu tố đạo đức kinh doanh trong nền kinh tế số, báo cáo của TS. Phạm Phương Thảo – Trường Đại học Luật Hà Nội đặt ra cảnh báo về hiện tượng Greenwashing (tẩy xanh) và yêu cầu hoàn thiện pháp luật nhằm bảo vệ người tiêu dùng trước các thông tin môi trường sai lệch.
Lĩnh vực tài chính – ngân hàng cũng được đề cập qua tham luận của ThS. Đinh Thế Mạnh – Giám đốc VPBank chi nhánh Đồng Tâm với nội dung “Bảo vệ quyền lợi khách hàng trong giao dịch tại ngân hàng – những vấn đề pháp lý và thực tiễn”. Diễn giả nêu các tình huống cụ thể về tranh chấp, gian lận tài khoản và đề xuất tăng cường ứng dụng công nghệ, minh bạch điều khoản dịch vụ cũng như nâng cao nhận diện rủi ro của khách hàng.
Kết thúc phần tham luận, TS. Phùng Trọng Quế -Trưởng Bộ môn Luật Kinh tế Trường Đại học Mở Hà Nội mang đến cái nhìn quốc tế với đề tài “Giải quyết tranh chấp tiêu dùng phát sinh từ sàn thương mại điện tử bằng phương thức trực tuyến (ODR) – Kinh nghiệm từ EU và Trung Quốc và một số khuyến nghị cho Việt Nam”. Diễn giả đề xuất phát triển nền tảng ODR quốc gia để tối ưu hóa quá trình xử lý tranh chấp, giúp người tiêu dùng tiếp cận công lý nhanh hơn và tiết kiệm chi phí.
Đại biểu báo cáo tham luận
Phần trao đổi và thảo luận diễn ra sôi nổi với nhiều ý kiến chất lượng từ đại biểu, xoay quanh việc thực thi pháp luật, vai trò của cơ quan quản lý, trách nhiệm của doanh nghiệp và nhận thức của người tiêu dùng trong bối cảnh số. Các khuyến nghị tập trung vào hoàn thiện hệ thống pháp luật, tăng cường cơ chế giám sát, thúc đẩy truyền thông pháp lý và phát triển các công cụ hỗ trợ người tiêu dùng chủ động bảo vệ mình khi tham gia giao dịch trực tuyến.
Đại biểu trao đổi, thảo luận
Tọa đàm khép lại trong không khí cởi mở, đầy ý nghĩa. Lãnh đạo Khoa Luật ghi nhận những góp ý khoa học tâm huyết, đồng thời khẳng định sự cam kết tiếp tục đồng hành cùng công tác nghiên cứu, đào tạo và truyền thông pháp luật nhằm bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Sau phần bế mạc, các đại biểu đã chụp ảnh lưu niệm, ghi lại dấu ấn một buổi sinh hoạt học thuật thiết thực và sâu sắc, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của thị trường số Việt Nam trong giai đoạn mới.
Đại biểu chụp ảnh lưu niệm